Rite Here, Rite Now

ONTMOETING TUSSEN JAZZORKEST EN DANSERS LEIDT TOT UITBUNDIGE SAMENZANG

door New Rotterdam Jazz Orchestra en Scapino Ballet

gezien op 27 mei 2021, online

Het Rotterdamse muziek- en filmpodium Lantaren/Venster organiseert met het New Rotterdam Jazz Orchestra een serie van vier livestream-concerten onder de titel New Rotterdam Jazz Orchestra viert de stad. Per keer ontvangt het orkest een Rotterdamse gast, en op 27 mei was dat Scapino Ballet. In bijna één take werd het dans-muziekconcert Rite Here, Rite Now opgenomen waarin dansers en musici er half improviserend in slagen het gevoel van spanning en ontlading van live optreden over te brengen.

Muziek maken in een kring, dat geeft een heel andere sfeer dan wanneer alle musici in rijen opgesteld hun gezicht naar het publiek op een tegenoverliggende tribune richten. Bij een livestream vertegenwoordigt de camera dat publiek, en daarvan zijn er bij de opname maar een handjevol, die bovendien met steadycams en draadloze apparatuur enorm wendbaar zijn. Dus voor Rite Here, Rite Now kon de vorm van een kring heel goed worden toegepast. Filmer Eric van Nieuwland is ons oog.

Die vorm haakt ook aan bij het woord ‘rite’ in de titel; ook een rite of ritueel komt voort uit een kringvorm. In de kring is iedereen gelijk en iedereen ziet elkaar. Wie in de cirkel binnen die kring stapt, doet iets bijzonders, iets dat ieder lid van de kring moet zien. De ruimte binnen de kring krijgt een andere waarde: die van altaar, schavot, of podium. Wat zich daar afspeelt, ook podiumkunst, vindt zijn oorsprong in rituelen – in wezen manieren om grip te krijgen op het bestaan.

Na een muzikale prelude stappen de dansers een voor een de kring binnen. In eerste instantie laten zij zich zo te zien leiden door de geluiden van individuele instrumenten: op trage, licht onvoorspelbaar geplaatste contrabasklanken van Johan Plomp tilt Dalma Doman een voet omhoog en verkent de balans met elke pluk aan de snaren vanuit een nieuw onevenwichtig standpunt. Tomasso Zuchegna laat zijn heup- en schouderkoppen draaien in hun kommen op de swingende tonen uit de gitaar van Jelle Roozenburg. Niet alles is even spannend om naar te kijken en dit eerste deel duurt wat lang.

Maar vanaf het moment dat de dansers op een muziekstuk met de naam ‘Vanishing Twin/Kaval Tviri’ (een traditional, gearrangeerd door R.Bly) binnen de kring een kleinere kring vormen, eist de dans de aandacht op. Binnen de kleine kring van dansers liggen dansers Leslie Humbert en Lorenzo Cimarelli met ontbloot bovenlijf en met hun bleke huid in bleke broeken op de vloer. Met hun foetushouding en de trage, onderwater-achtige bewegingen van hun armen, waarmee ze elkaar halfbewust lijken te ontdekken, doen ze denken aan een tweeling in de buik. De muziek intussen borrelt in het halfdonker om hen heen.

De buik dijt uit met elke stap achteruit van de kring van dansers, en de twee ontwikkelen meer bewustzijn en leren rechtop te zitten en te staan. De spanning op het lichaam van Humbert is enorm wanneer hij centimeter voor centimeter van haar schouders glijdt en ze van elkaar loskomen; schouders hoog, strak aangespannen rugspieren, het gezicht vertrokken in een grimas van angst. Alsof alles aan het lijf, behalve de armen, haar ‘broer’ bij zich wil houden. Die armen weten dat het tijd is om zich los te maken.

Rituelen brengen spanning met zich mee, of dat nu veertig dagen vasten is, ja zeggen tot de dood je scheidt of een voorstelling geven. Daarna moet er gezamenlijk gedronken worden en gezongen en gefeest, om te vieren dat de groep na weer een ritueel opnieuw sterker is geworden. De spanning hier wordt losgelaten door een verrassende, uitbundige samenzang van de zes danseressen in het Bulgaars, waarop de band met zichtbaar plezier een blaasarrangement loslaat. Het straatfeestje dat uiteindelijk losbarst viert de losse, zorgeloze sfeer waar de combinatie jazzorkest en dans in de beste gevallen naartoe leidt.